قدس آنلاین - هر وقت صحبت از کاشت درخت می‌شود، بخش مهمی از ماجرا بحث آب است. در دنیا متخصصان به دنبال راه‌هایی رفته‌اند که با کمترین مقدار آب درخت بکارند و یکی از این روش‌ها هم روش «گرواسیس» است. به بهانه روز درختکاری سراغ مهندس بهروز سهرابی، مدیرعامل شرکت زیست فناوری سپهر باختر، یکی از شرکت‌های تحت پوشش پارک علم و فناوری استان کرمانشاه رفتیم که به دنبال ترویج و توسعه این فناوری در ایران است و البته تا کنون طرح‌های متعددی را در کشورمان اجرا کرده است. گفت‌وگویم را با او درباره این روش نوین مناسب کاشت درخت بخوانید.

* از چگونگی تولد این روش بگویید؟

** این فناوری از سال 2002 توسط «پیتر هوف» که یک فناور هلندی است برای کشورهایی که مشکل کم آبی دارند ابداع شده است. از زمان اختراع این روش، شرکت گرواسیس به پیشبرد پروژه‌های بسیاری در بیش از 31 کشور بیابانی دنیا پرداخته است. کشورهایی همچون آرژانتین، عراق، عمان، عربستان سعودی، بحرین، شیلی، دبی، اتیوپی، کنیا، کویت، مکزیک و... و در این کشورها انواع درختان و درختچه‌های مثمر و غیر مثمر در مناطق بیابانی و کوهستانی با درصد بقای 90 درصد، به عنوان یک روش بیابان زدایی و مقابله با خشکسالی استفاده شده است.

این فناوری کارایی چند جانبه دارد؛ یعنی هم برای مصارف بیابان زدایی و هم برای احیای جنگل‌هایی که دچارآتش سوزی یا آسیب شده و یا برای ساخت جنگل به کار می‌رود. البته در بحث گلخانه‌ها و حتی برای کاشت سبزیجات در خانه‌ها و آپارتمان‌ها هم می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد آن هم با حداقل مصرف آب.

* از چه سالی معرفی این فناوری در ایران شروع شد و برخوردها با این فناوری جدید چگونه بوده است؟

** ما سال 93 توانستیم با شرکت هلندی گرواسیس یک قرارداد همکاری ببندیم و از اوایل سال 94 معرفی این فناوری را در ایران شروع کردیم. در دو سال گذشته، به معرفی این فناوری به مردم و سازمان‌های ذیربط پرداختیم از جمله جهاد، سازمان جنگل‌ها، محیط زیست و... و روز جمعه 6 اسفند امسال نیز در پارک پردیسان تهران، برنامه کاشت درخت به این روش را با حضور دکتر ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و وزیر محیط زیست ایتالیا و نمایندگانی از اتحادیه اروپا، دفتر محیط زیست سازمان ملل و سفارت‌های هلند، ایتالیا، فرانسه و ژاپن در محل تازه ساخت «باغ ملل» داشتیم.

* حالا اگر خواسته باشیم از این روش در ایران استفاده کنیم ماجرا به چه شکلی خواهد بود؟

** ابتدا در هر منطقه باید درخت مناسب آن اقلیم را انتخاب کنیم، جدای از سازگاری اقلیمی تطابق نیاز آبی درخت با میزان بارندگی سالانه منطقه کاشت هم در اجرای موفق این فناوری اهمیت ویژه‌ای دارد. سپس ظرفی به نام «واترباکس» که از جنس پلی پروپیلن بوده (البته نوع زیست محیطی و تجدید پذیر آن هم به نام گروباکس وجود دارد) به مدت یک سال بر روی نهال کاشته شده قرار می‌گیرد و فقط یک بار در زمان کاشت 15 لیتر آب داخل آن ریخته شده حدود 45 لیتر آب نیز پای نهال ریخته می‌شود. بعد از این اتفاق به مدت یک سال «واترباکس» با نهال باقی می‌ماند و در این مدت به هیچ آبیاری نیاز نخواهد بود. پس از یک سال «واترباکس» از روی نهال برداشته شده از آن برای کاشت نهال جدید استفاده می‌شود و نهال قبلی نیز پس از این، نیازی به آبیاری نخواهد داشت و نیاز آبی آن از محل بارش‌های آسمانی تأمین خواهد شد. در حقیقت این تکنیک، روش درختکاری بر اساس توان محیط زیست است بدون اینکه فشار یا صدمه‌ای به آن وارد شود.

* برخورد سازمان‌های ذیربط با معرفی این فناوری چگونه بوده است؟

** ببینید، فناوری گرواسیس از طرف وزارت اقتصاد هلند، به عنوان یکی از سه شرکت دریافت کننده جایزه نماد ملی نوآوری و فناوری این کشور در سال 2016 انتخاب شد، آن هم از میان 10 شرکت برتر هلندی که در زمینه فناوری‌ها و نوآوری‌های مفید برای زندگی بشر اقدام‌های مؤثری انجام داده‌اند. در ایران هم همه از ارایه این فناوری استقبال کردند، اما محدودیت‌های بودجه‌ای اجازه نداده است که ما بتوانیم طرح‌های بزرگ را اجرا کنیم. مثلاً قرار بود از پاییز امسال سازمان جنگل‌ها در 10 استان کشور اجرای آزمایشی پروژه با این روش را آغاز کند که متأسفانه به دلیل تنگناهای اعتباری تاکنون اجرایی نشده است.

* هزینه‌های کاشت با این روش چگونه است و آیا مقرون به صرفه است؟

** برخی هزینه‌ها مانند تأمین نهال یا کندن و پر کردن چاله در این روش و شیوه مرسوم درختکاری یکی است، ولی تفاوت عمده در ضرورت تأمین آب در روش سنتی و حذف هزینه‌های تأمین آب و آبیاری در این سیستم است و البته با این روش می‌توان زمین‌های پست و فرسوده خشک و خالی از منابع آبی را احیا کرده در آن‌ها ارزش افزوده ایجاد نمود. البته در روش گرواسیس غیر از هزینه‌های مشترک، هزینه تأمین «واترباکس» یا «گروباکس» وجود دارد.

عمر مفید واترباکس در محیط‌های خشن مانند بیابان‌ها یا مناطق کوهستانی تا 10 سال می‌باشد. طی این مدت می‌توان با هر «واترباکس» خریداری شده در هر سال یک نهال جدید کاشت بنابراین در مدت 10 سال شما به ازای هر «واترباکس» 10 نهال خواهید کاشت که در این صورت بهای تمام شده هر نهال معادل یک دهم بهای خرید واترباکس است. مثلاً اگر «واترباکس» را به مبلغ 130 هزار تومان بخرید در طول 10 سال به ازای هر نهال مبلغ 13 هزار تومان هزینه پرداخت شده است.

«گروباکس» هم به همین شکل است با این تفاوت که از مواد سلولزی و تجدیدپذیر تولید شده و یکبار مصرف است و پس از یک سال کم‌کم می‌پوسد و جذب خاک می‌شود. البته به دنبال این هستیم که دانش فنی این فناوری را وارد ایران کنیم و تولید این دو محصول در ایران انجام شود و البته در هر دو مدل قیمت تابعی از تعداد خرید است.

* مسأله ریزگردها در مناطقی از ایران به یک معضل تبدیل شده است. کاشت درخت با این روش می‌تواند به رفع این معضل کمکی کند؟

* مشکل از جایی به وجود آمده که از منابع آب بی رویه استفاده کرده‌ایم. برای حل این مشکل اولین قدم این است که مصرف را مدیریت کنیم، عمده مصرف ما هم در بخش کشاورزی است که آب را با بازده پایین 40 - 30 درصد در مقایسه با متوسط جهانی که 60 درصد است مصرف می‌کنیم. از طرفی متوسط درازمدت میزان بارندگی سالانه در ایران 250 میلی متر بوده که به 203 میلی متر رسیده است در حالی که متوسط جهانی 750 میلی‌متر است. میزان تبخیر در کشور ما هم سه برابر متوسط جهانی است. خب! در این وضعیت باید به سمت روش‌های نوین رفت و فناوری «گرواسیس» می‌تواند کاربرد بالایی داشته باشد؛ چون با ایجاد پوشش در مناطق خشک از تبخیر هم کاسته می‌شود. اگر درختکاری در سطح گسترده پیگیری شود، قطعاً مشکلات کاهش خواهد یافت.

در حال حاضر حدود 85 درصد از مساحت ایران را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل داده و فقط 15 درصد از خاک کشورمان جزو مناطق مرطوب است و باید اولویتمان در کشور ایجاد پوشش سبز با درخت باشد، البته با استفاده از روش‌هایی که حداقل مصرف آب آن را داشته باشند.

* و سخن آخر

** استقبال از این طرح وقتی می‌تواند کارآمد باشد که از طرف مسؤولان درک شود و بودجه اجرایی آن هم تأمین شود.